Allemaal willen we het leven vieren, het leven moedwillig beëindigen ligt wat moeilijker.

Ik denk daarbij vooral aan abortus en daarnaast ook aan euthanasie, maar daarover later. De wetenschap zwijgt over dit thema en biedt alleen de middelen. De vrijdenkers onder ons willen abortus het liefst uit het strafrecht halen, maar wie gelooft in een ziel of in God vindt het leven heilig en is daar juist tegen.

Voor mij is het lastiger, met name als het gaat om het recht op abortus. Wat moet ik als spiritueel ingestelde wetenschapper hiervan denken? Ik hoor in de talkshows vooral ongenuanceerde kreten. De integriteit van het vrouwelijk lichaam! Abortus is moord! Baas in eigen buik! Maar, denk ik dan, niemand is toch tegen de zelfbeschikking over het eigen lichaam? Niemand wil toch dat een levend wezen wordt vermoord?

Het debat zou zich moeten richten op de vraag wanneer we een mens kunnen beschouwen als een persoon met recht van bestaan, hoe jong hij ook is.

Je hebt in onze samenleving atheïsten tegenover kerkgangers en voor hen lijkt de keuze eenvoudig: voor of tegen abortus. Maar er is een derde weg, namelijk die van de spiritualiteit en deze stroming wint aan belangstelling.

De derde weg van spiritualiteit

Terwijl de ontkerkelijking lijkt door te zetten zijn velen toch op zoek naar zingeving en zij komen dan vaak uit bij de geloofstradities uit het Oosten, vooral het boeddhisme en het hindoeïsme. In het Westen vertaalt zich dat in allerlei soorten spiritualiteit. Terwijl we pakweg vijftig jaar geleden op zoek moesten gaan naar een yogaschool vind je deze nu bij wijze van spreken op elke hoek van de straat. Yoga is hip, maar ook zeer oud en er hoort een filosofie en levenshouding bij die veel steun biedt aan ieder die zoekt naar de zin van het bestaan. Ik heb dat zelf ervaren en er ook veel over geschreven.

Essentieel voor deze spiritualiteit is het principe van immanente bezieling. God is hierbij niet, zoals veel joden, christenen en moslims menen, transcendent in de hemel aanwezig, maar hij is immanent in de hele natuur, in elk individu aanwezig. Je bent daarom deel van God, maar je beseft het niet. Net zomin als je je eigen ziel kent. Wel hebben we een bewustzijn en dat hebben we juist te danken aan die ziel. De mist die de directe kennis van de eigen ziel verhindert wordt toegeschreven aan het karma.

Een belangrijk argument tegen abortus 

Spiritualiteit gaat ervanuit dat de ziel na de dood van het lichaam uittreedt en later wordt wedergeboren: het principe van reïncarnatie. De menselijke ziel bevond zich ooit in een dier en zelfs in een plant. In feite is het één lang leertraject, in al deze lichamen leerde ze op aarde te leven. De ziel betrekt leven na leven een nieuw en complexer lichaam met meer bewustzijn. Een geboorte als mens is een unieke kans om verder te groeien in het zelfbewustzijn. Maar ja, helaas, soms komt het de aanstaande moeder even niet uit, dus denkt ze weg ermee en besluit tot een abortus. Voor een hindoe of boeddhist is dit een doodzonde. En dat geldt ook voor een jood, christen of moslim die het ontstaan van een nieuw leven als godsgeschenk ervaart. En vanuit mijn spirituele levenshouding moet ik dat ook vinden en voel ik dat ook.

Maar aan de andere kant … 

… mogen we onze ogen niet sluiten voor de belangen van de vrouw. In elk geval niet als ze is verkracht of ernstig gezondheidsrisico loopt door de zwangerschap. Ook niet als het kind zwaar gehandicapt is. Als je dat verbiedt ben je een fundamentalist en sta je niet in de realiteit.

In vele andere situaties moet er een spirituele afweging worden gemaakt, waarbij je met een open hart en een realistisch oog de problematiek van de zwangere vrouw onderkent. Want hoe zwaar weegt haar leed op tegenover de gemiste kans van de ziel op een menselijk bestaan? Zo’n misser lijkt me niet heel erg, want dat zal in de vele vroegere incarnaties, kort na een bevruchting, veel vaker gebeurd zijn. Het is wachten op een volgende kans en die zal zich zeker aandienen. Ik geloof dat wanneer een vrouw kiest voor abortus er geen grote schade aan de ontwikkeling van die ziel wordt aangericht. Vergelijk dat nu eens met de schade aan de ontwikkelingsweg van de vrouw. Als zij door het krijgen van een kind in grote problemen komt, financieel, maatschappelijk of emotioneel, dan vind ik dat heel zwaarwegend. Ook in spirituele zin.

De waardigheid van het menselijk leven

Je kunt in de ziel of in God geloven of niet, maar de hele discussie over abortus hoort mijns inziens in het geheel niet thuis in het domein van de religie. Laten we het daar alsjeblieft bovenuit tillen! Religie is altijd emotie en levert de strijd op die we nu steeds zien plaatsvinden. Mensen die zo verschillen qua levenshouding kunnen elkaar domweg niet begrijpen. En het gaat daar ook helemaal niet over.

Waar gaat het dan wel over? Het gaat over de waardigheid van de mens, embryonaal, foetaal of volwassen. Abortus toestaan enkel omdat het een onbezield ‘klompje cellen’ is, is even fundamentalistisch bezig als een gelovige die abortus na verkrachting verbiedt.

We moeten simpelweg durven erkennen dat wie voor abortus kiest een moord pleegt. Ja, dat is een zwaarbeladen woord, maar ze is terecht omdat we het hebben over een menselijk embryo dat tot een mens kan uitgroeien. De zygote bezit al het volledige DNA waarmee de kenmerken van de volwassene voor een groot deel wordt bepaald. Dat is voor een gelovige niet anders dan voor een atheïst. Ook als je niet in de ziel gelooft mag je het jonge leven niet doden. Want gaat het alleen om aantallen? Is het grote aantal cellen van een volwassene waardevoller dan het kleine aantal van een embryo? Is een zwaarlijvige volwassene belangrijker dan een kind? Gaat het dan om overlevingskans, bewustzijn of mate van differentiatie van het embryo? Kulargumenten zijn dat en in de praktijk beschermen we het leven in alle gevallen, moeten het beschermen in alle stadia van ontwikkeling. Zelfs van een moordenaar wordt in dit land het leven gespaard.

Bedenk maar eens dat ieder van ons ooit maandenlang in de baarmoeder heeft doorgebracht. En gelukkig niet is geaborteerd. Het is niet zo ingewikkeld: de zwangere vrouw heeft haar fysieke integriteit en draagt een ongeboren kind dat eveneens een eigen fysieke integriteit heeft. Zo is het en niet anders. Weeg de bezwaren. Elke vrouw zal dat vanzelf doen en voelen hoe moeilijk die beslissing is en dat het schuurt met haar geweten. Ze verdient goede raad, open gesprekken en vooral ook steun bij haar beslissing. Dat geldt voor gelovigen zowel als ongelovigen.

Kortom, de wet is zoals die moet zijn. Abortus kan, maar moet in principe strafbaar zijn, want we moeten al het leven beschermen, hoe jong ook. Alleen na een duidelijke afweging van de belangen van moeder en kind kan tot abortus worden overgegaan.

En euthanasie?

Daar kan ik kort over zijn. Ik zou zeggen, wees open over je lijden, bespreek het vooral met je vrienden en familie, al of niet professioneel. Zorg dus dat de beslissing na uitgebreid overleg en raadgevingen wordt genomen. Maar vooral, het taboe moet eraf. Zoals we bij abortus af moeten van de breinaald moeten we bij euthanasie af van de trein of de strop. En uiteindelijk heeft niemand zich te bemoeien met jouw lijden, met jouw leven en het beëindigen ervan. Het is geen gemakkelijke stap. Als die wordt gezet moet dat op een waardige manier kunnen gebeuren. Daar dient heldere wetgeving voor te zijn.